اعلامیه جهانی حقوق بشر
اعلامیه جهانی حقوق بشر
دیباچه
از آن جا كه شناسایی حیثیت و كرامت ذاتی تمام اعضای خانواده‌ی بشری و حقوق برابر و سلب ناپذیر آنان اساس آزادی، عدالت و صلح در جهان است،
از آن جا كه نادیده گرفتن و تحقیر حقوق بشر به اقدامات وحشیانه‌ای انجامیده كه وجدان بشر را برآشفته‌اند و پیدایش جهانی كه در آن افراد بشر در بیان و عقیده آزاد، و از ترس و فقر فارغ باشند، عالی ترین آرزوی بشر اعلام شده است، از آن جا كه ضروری است كه از حقوق بشر با حاكمیت قانون حمایت شود تا انسان به عنوان آخرین چاره به طغیان بر ضد بیداد و ستم مجبور نگردد، از آن جا كه گسترش روابط دوستانه میان ملت‌ها باید تشویق شود، از آن جا كه مردمان ملل متحد، ایمان خود را به حقوق اساسی بشر و حیثیت و كرامت و ارزش فرد انسان و برابری حقوق مردان و زنان، دوباره در منشور ملل متحد اعلام و عزم خود را جزم كرده‌اند كه به پیشرفت اجتماعی یاری رسانند و بهترین اوضاع زندگی را در پرتو آزادی فزاینده به وجود آورند، از آن جا كه دولت‌های عضو متحد شده‌اند كه رعایت جهانی و موثر حقوق بشر و آزادی‌های اساسی را با همكاری سازمان ملل متحد تضمین كنند، از آن جا كه برداشت مشترك در مورد این حقوق و آزادی‌ها برای اجرای كامل این تعهد كمال اهمیت را دارد، مجمع عمومی این اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر را آرمان مشترك تمام مردمان و ملت‌ها اعلام می‌كند تا همه‌ی افراد و تمام نهادهای جامعه این اعلامیه را همواره در نظر داشته باشند و بكوشند كه به یاری آموزش و پرورش، رعایت این حقوق و آزادی‌ها را گسترش دهند و با تدابیر فزاینده‌ی ملی و بین المللی، شناسایی و اجرای جهانی و موثر آن‌ها را چه در میان مردمان كشورهای عضو و چه در میان مردم سرزمین‌هایی كه در قلمرو آن‌ها هستند، تامین كنند.
ماده‌ی ١
تمام افراد بشر آزاد زاده می‌شوند و از لحاظ حیثیت و كرامت و حقوق با هم برابراند. همگی دارای عقل و وجدان هستند و باید با یكدیگر با روحیه ای برادرانه رفتار كنند.
ماده‌ی ٢
هر كس می‌تواند بی هیچ گونه تمایزی، به ویژه از حیث نژاد، رنگ، جنس ، زبان ، دین ، عقیده‌ی سیاسی یا هر عقیده‌ی دیگر، و همچنین منشا ملی یا اجتماعی ، ثروت ، ولادت یا هر وضعیت دیگر، از تمام حقوق و همه‌ی آزادی‌های ذكرشده در این اعلامیه بهره‌مند گردد.
به علاوه نباید هیچ تبعیضی به عمل آید كه مبتنی بر وضع سیاسی ، قضایی یا بین المللی كشور یا سرزمینی باشد كه شخص به آن تعلق دارد، خواه این كشور یا سرزمین مستقل ، تحت قیمومت یا غیر خودمختار باشد، یا حاكمیت آن به شكلی محدود شده باشد.
ماده‌ی ٣
هر فردی حق زندگی ، آزادی و امنیت شخصی دارد.
ماده‌ی ٤
هیچ كس را نباید در بردگی یا بندگی نگاه داشت. بردگی و دادوستد بردگان به هر شكلی كه باشد، ممنوع است.
ماده‌ی ٥
هیچ كس نباید شكنجه شود یا تحت مجازات یا رفتاری ظالمانه ، ضد انسانی یا تحقیرآمیز قرار گیرد.
ماده‌ی ٦
هر كس حق دارد كه شخصیت حقوقی اش در همه جا به رسمیت شناخته شود.
ماده‌ی ٧
همه در برابر قانون مساوی هستند و حق دارند بی هیچ تبعیضی از حمایت یكسان قانون برخوردار شوند. همه حق دارند در مقابل هر تبعیضی كه ناقض اعلامیه‌ی حاضر باشد، و بر ضد هر تحریكی كه برای چنین تبعیضی به عمل آید، از حمایت یكسان قانون بهره‌مند گردند.
ماده‌ی ٨
در برابر اعمالی كه به حقوق اساسی فرد تجاوز كنند ـ حقوقی كه قانون اساسی یا قوانین دیگر برای او به رسمیت شناخته است ـ هر شخصی حق مراجعه‌ی موثر به دادگاه‌های ملی صالح را دارد.
ماده‌ی ٩
هیچ كس را نباید خودسرانه توقیف ، حبس یا تبعید كرد.
ماده‌ی ١٠
هر شخص با مساوات كامل حق دارد كه دعوایش در دادگاهی مستقل و بی طرف ، منصفانه و علنی رسیدگی شود و چنین دادگاهی درباره‌ی حقوق و الزامات وی ، یا هر اتهام جزایی كه به او زده شده باشد، تصمیم بگیرد.
ماده‌ی ١١
(١) هر شخصی كه به بزهكاری متهم شده باشد، بی گناه محسوب می‌شود تا هنگامی كه در جریان محاكمه ای علنی كه در آن تمام تضمین‌های لازم برای دفاع او تامین شده باشد، مجرم بودن وی به طور قانونی محرز گردد.
(٢) هیچ كس برای انجام دادن یا انجام ندادن عملی كه در موقع ارتكاب آن ، به موجب حقوق ملی یا بین المللی جرم شناخته نمی‌شده است ، محكوم نخواهد شد. همچنین هیچ مجازاتی شدیدتر از مجازاتی كه در موقع ارتكاب جرم به آن تعلق می‌گرفت ، درباره‌ی كسی اعمال نخواهد شد.
ماده‌ی ١٢
نباید در زندگی خصوصی ، امور خانوادگی ، اقامتگاه یا مكاتبات هیچ كس مداخله‌های خودسرانه صورت گیرد یا به شرافت و آبرو و شهرت كسی حمله شود. در برابر چنین مداخله‌ها و حمله‌هایی ، برخورداری از حمایت قانون حق هر شخصی است.
ماده‌ی ١٣
(١) هر شخصی حق دارد در داخل هر كشور آزادانه رفت وآمد كند و اقامتگاه خود را برگزیند.
(٢) هر شخصی حق دارد هر كشوری ، از جمله كشور خود را ترك كند یا به كشورخویش بازگردد.
ماده‌ی ١٤
(١) در برابر شكنجه ، تعقیب و آزار، هر شخصی حق درخواست پناهندگی و برخورداری از پناهندگی در كشورهای دیگر را دارد.
(٢) در موردی كه تعقیب واقعا در اثر جرم عمومی و غیرسیاسی یا در اثر اعمالی مخالف با هدف‌ها و اصول ملل متحد باشد، نمی‌توان به این حق استناد كرد.
ماده‌ی ١٥
(١) هر فردی حق دارد كه تابعیتی داشته باشد.
(٢) هیچ كس رانباید خودسرانه از تابعیت خویش ، یا از حق تغییر تابعیت محروم كرد.
ماده‌ی ١٦
(١) هر مرد و زن بالغی حق دارند بی هیچ محدودیتی از حیث نژاد، ملیت ، یا دین با همدیگر زناشویی كنند و تشكیل خانواده بدهند. در تمام مدت زناشویی و هنگام انحلال آن ، زن و شوهر در امور مربوط به ازدواج حقوق برابر دارند.
(٢) ازدواج حتما باید با رضایت كامل و آزادانه‌ی زن و مرد صورت گیرد.
(٣) خانواده ركن طبیعی و اساسی جامعه است و باید از حمایت جامعه و دولت بهره‌مند شود.
ماده‌ی ١٧
(١) هر شخصی به تنهایی یا به صورت جمعی حق مالكیت دارد.
(٢) هیچ كس را نباید خودسرانه از حق مالكیت محروم كرد.
ماده‌ی ١٨
هر شخصی حق دارد از آزادی اندیشه ، وجدان و دین بهره‌مند شود. این حق مستلزم آزادی تغییر دین یا اعتقاد و همچنین آزادی اظهار دین یا اعتقاد، در قالب آموزش دینی ، عبادت‌ها و اجرای آیین‌ها و مراسم دینی به تنهایی یا به صورت جمعی ، به طور خصوصی یا عمومی است.
ماده‌ی ١٩
هر فردی حق آزادی عقیده و بیان دارد و این حق مستلزم آن است كه كسی از داشتن عقاید خود بیم و نگرانی نداشته باشد و در كسب و دریافت و انتشار اطلاعات و افكار، به تمام وسایل ممكن بیان و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد.
ماده‌ی ٢٠
(١) هر شخصی حق دارد از آزادی تشكیل اجتماعات ، مجامع و انجمن‌های مسالمت آمیز بهره‌مند گردد.
(٢) هیچ كس را نباید به شركت در هیچ اجتماعی مجبور كرد.
ماده ٢١
(١) هر شخصی حق دارد كه در اداره‌ی امور عمومی كشور خود، مستقیما یا به وساطت نمایندگانی كه آزادانه انتخاب شده باشند، شركت جوید.
(٢) هر شخصی حق دارد با شرایط برابر به مشاغل عمومی كشور خود دست یابد.
(٣) اراده‌ی مردم ، اساس قدرت حكومت است. این اراده باید در انتخاباتی سالم ابراز شود كه به طور ادواری صورت می‌پذیرد. انتخابات باید عمومی ، با رعایت مساوات و با رای مخفی یا به طریقه‌ای مشابه برگزار شود كه آزادی رای را تامین كند.
ماده‌ی ٢٢
هر شخصی به عنوان عضو جامعه حق امنیت اجتماعی دارد و مجاز است به یاری مساعی ملی و همكاری بین المللی ، حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ضروری برای حفظ حیثیت و كرامت و رشد آزادانه‌ی شخصیت خود را، با توجه به تشكیلا ت و منابع هر كشور، به دست آورد.
ماده ٢٣
(١) هر شخصی حق دارد كار كند، كار خود را آزادانه برگزیند، شرایط منصفانه و رضایت بخشی برای كار خواستار باشد و در برابر بیكاری حمایت شود.
(٢) همه حق دارند كه بی هیچ تبعیضی ، در مقابل كار مساوی ، مزد مساوی بگیرند.
(٣) هركسی كه كار می‌كند حق دارد مزد منصفانه و رضایت بخشی دریافت دارد كه زندگی او و خانواده اش را موافق حیثیت و كرامت انسانی تامین كند و در صورت لزوم با دیگر وسایل حمایت اجتماعی كامل شود.
(٤) هر شخصی حق دارد كه برای دفاع از منافع خود با دیگران اتحادیه تشكیل دهد و یا به اتحادیه‌های موجود بپیوندد.
ماده‌ی ٢٤
هر شخی حق استراحت ، فراغت و تفریح دارد و به ویژه باید از محدودیت معقول ساعات كار و مرخصی‌ها و تعطیلا ت ادواری با دریافت حقوق بهره مند شود.
ماده‌ی ٢٥
(١) هر شخصی حق دارد كه از سطح زندگی مناسب برای تامین سلامتی و رفاه خود و خانواده اش ، به ویژه از حیث خوراك ، پوشاك ، مسكن ، مراقبت‌های پزشكی و خدمات اجتماعی ضروری برخوردار شود. همچنین حق دارد كه در مواقع بیكاری ، بیماری ، نقص عضو، بیوگی ، پیری یا در تمام موارد دیگری كه به عللی مستقل از اراده‌ی خویش وسایل امرار معاشش را از دست داده باشد، از تامین اجتماعی بهره‌مند گردد.
(٢) مادران و كودكان حق دارند كه از كمك و مراقبت ویژه برخوردار شوند. همه‌ی كودكان ، اعم از آن كه در پی ازدواج یا بدون ازدواج زاده شده باشند، حق دارند كه از حمایت اجتماعی یكسان بهره‌مند گردند.
ماده‌ی ٢٦
(١) هر شخصی حق دارد كه از آموزش و پرورش بهره مند شود. آموزش و پرورش ، و دست كم آموزش ابتدایی و پایه باید رایگان باشد. آموزش ابتدایی اجباری است. آموزش فنی و حرفه‌ای باید همگانی شود و دست‌یابی به آموزش عالی باید با تساوی كامل برای همه امكان پذیر باشد تا هركس بتواند بنا به استعداد خود از آن بهره مند گردد.
(٢) هدف آموزش و پرورش باید شكوفایی همه جانبه‌ی شخصیت انسان و تقویت رعایت حقوق بشر و آزادی‌های اساسی باشد. آموزش و پرورش باید به گسترش حسن تفاهم ، دگرپذیری و دوستی میان تمام ملت‌ها و تمام گروه‌های نژادی یا دینی و نیز به گسترش فعالیت‌های ملل متحد در راه حفظ صلح یاری رساند.
(٣) پدر و مادر در انتخاب نوع آموزش و پرورش برای فرزندان خود، بردیگران حق تقدم دارند.
ماده‌ی ٢٧
(١) هر شخصی حق دارد آزادانه در زندگی فرهنگی اجتماع سهیم و شریك گردد و از هنرها و به ویژه از پیشرفت علمی و فواید آن بهره مند شود.
(٢) هركس حق دارد از حمایت منافع معنوی و مادی آثار علمی ، ادبی یا هنری خود برخوردار گردد.
ماده‌ی ٢٨
هر شخصی حق دارد خواستار برقراری نظمی در عرصه‌ی اجتماعی و بین المللی باشد كه حقوق و آزادی‌های ذكرشده در این اعلامیه را به تمامی تامین و عملی سازد.
ماده‌ی ٢٩
(١) هر فردی فقط در برابر آن جامعه‌ای وظایفی برعهده دارد كه رشد آزادانه و همه جانبه‌ی او را ممكن می‌سازد.
(٢) هركس در اعمال حقوق و بهره‌گیری از آزادی‌های خود فقط تابع محدودیت‌هایی قانونی است كه صرفا برای شناسایی و مراعات حقوق و آزادی‌های دیگران و برای رعایت مقتضیات عادلانه‌ی اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی در جامعه‌ای دموكراتیك وضع شده‌اند.
(٣) این حقوق و آزادی‌ها در هیچ موردی نباید بر خلاف هدف‌ها و اصول ملل متحد اعمال شوند.
ماده‌ی ٣٠
هیچیك از مقررات اعلامیه‌ی حاضر نباید چنان تفسیر شود كه برای هیچ دولت ، جمعیت یا فردی متضمن حقی باشد كه به موجب آن برای از بین بردن حقوق و آزادی‌های مندرج در این اعلامیه فعالیتی انجام دهد یا به عملی دست بزند