تقدیم به محمد جراحی کارگر مبارزی که پس از سال ها زندان و اثرات ناشی از آن، در سال 1396 جان باخت.
مسایل و مشکلات کارگران در یک نگاه
کاهش قدرت خرید کارگران مانند سال های گذشته ادامه یافت. عدم پرداخت به موقع دستمزدها وحقوق‌ها فراگیرترشد و خانواده های کارگری بیشتری در تنگنای معیشتی قرار گرفتند. کارگران بویژه بسیاری از زنان، معلمان، پرستاران و جوانان با حقوق های پایین تر از حداقل رسمی دستمزد، با حقوق 300 و 500 هزارتومان روزگار گذراندند.
امنیت شغلی کارگران شکننده تر شد؛ از یک سو قراردادهای شفاهی ( بخوان کارکردن بدون قرارداد) وقراردادهای سفید امضا و موقت گسترش یافت و زمان قراردادها کوتاهتر شد، و از سوی دیگر با تعطیل و یا نیمه تعطیل شدن واحدها و بنگاهای تولیدی و خدماتی، بسیاری از کارگران بیکار شدند و نگرانی عمومی کارگران شاغل از آینده شغلی خود بیشتر شد.
وضعیت ایمنی وبهداشتی محل های کار، بدتر شد و حوادث ناشی از کار وبیماری های مربوط به محیط کار قربانی بیشتری از میان کارگران گرفت.
تعداد بیکاران افزایش یافت؛ بویژه چندین میلیون نفراز جوانان و فارغ التحصیل ها همچنان با بیکاری دست به گریبان بودند و امید شان به یافتن کار بیش از بیش رنگ باخت. دولت بجای پاسخ گویی به مشکل، با ارائه طرح هایی همچون “کارورزی”، “مهارت آموزی” و طرح هایی از این نوع، راه حل را بیگاری کشیدن از آنها توسط کار فرمایان با انگیزه سود اندوزی بیشتر دانست.
در همان حال سرکوب کارگران، زحمتکشان و جوانان با شدت و دامنه بیشتر ادامه یافت. درسال 1396 علاوه بر تهدید، زندانی کردن و اذیت وآزار فعالین کارگری سرشناش واعضای نهادها و تشکل های مستقل کارگری و معلمان، رژیم جمهوری اسلامی بیش از پیش سازماندهندگان اعتراضات کارگری، معلمان ،کشاورزان، جوانان جویای کار و دیگر فعالین عرصه اجتماعی را مورد هدف قرار داد.
مبارزه و اعتراضات کارگری
در طول سال، طبق اطلاعات موجود در مجموع 1340 اعتراض کارگری یعنی بطور متوسط هر روز سه و نیم اعتراض توسط کارگران، صورت گرفت. تعداد اعتراضات درمقایسه با سال 95 که 1264 مورد بود افزایش 6 درصدی را نشان می دهد. کارگران 689 واحد تولیدی وخدماتی در این اعتراضات شرکت کردند که در مقایسه با 653 واحد درسال 95، نشانگر افزایش 5/5 درصدی از نظر تعداد واحدها است.
اعتراضات همانند سال 95 در طول سال روند صعودی داشت؛ به این معنی که در فصل بهار، تعداد اعتراضات 253 مورد، در تابستان 347 مورد، در پاییز 365 مورد و در زمستان 375 مورد بود. بیشترین اعتراضات در ماه اسفند روی داد که به 149 مورد رسید.
یکی از ویژگی مهم اعتراضات کارگری در سال گذشته، رشد چشم گیر اعتراض سراسری کارگران شاغل و بازنشسته در یک رشته از واحد های تولیدی و یا یک بخش خدماتی بود که یا بطور هم زمان در تهران تجمع کردند و یا اینکه بطور سراسری در تعدادی از شهرها دست به اعتراض زدند. در مجموع 58 مورد از این نوع اعتراضات سراسری و یا همزمان، برپا شد. افزون بر این در سال گذشته اعتراض همزمان در دو یا چند واحد تولیدی در یک شهر و یا در سطح یک استان رشد قابل توجهی داشت. در مجموع 9 مورد از این نوع اعتراضات از جمله در استان چهارمحال بختیاری، قزوین و رضوانشهر و توسط کارگران شرکت های پتروشیمی منطقه بندرامام بر پا گردید. این ویژگی حاکی از رشد روحیه همبستگی و ایجاد نوعی از پیوند بین کارگران واحد های تولیدی و خدماتی مختلف در یک شهر و یا استان، و یا در میان کارگران تولیدی و خدماتی هم رشته در عرصه سراسری است.
شیوه و اشکال اعتراضات
مانند سالهای گذشته اعتصاب و تجمع، شکل غالب اعتراض کارگران بود. بطور کلی و در یک تقسیم بندی عمومی، شیوه و اشکال اعتراض کارگران از این قرار بود: اعتصاب ، تجمع و راهپیمایی: 88 درصد. رسانه ای کردن مشکل و نوشتن نامه به مقامات: 11 درصد ( که نشان می دهد که کارگران به رغم تهدیدها اعترا ض شان را رسانه ای می کنند) و تحریم غذا که کماکان 1 درصد اعتراض ها را شامل می شد.
تجمع در جاده یا درخیابان و مسدود کردن تردد و نیز تجمع در مقابل درب ورودی بنگاه تولیدی و جلوگیری از تردد وسایل نقلیه و بارگیری (که نشان دهنده خشم و در همان حال عزم راسخ کارگران برای رسیدن به مطا لبات شان است) همچنان یکی از اشکال تجمع اعتراضی کارگران بود. این شکل از اعتراض توسط کارگران، رشد چشم گیری داشت و به 48 مورد رسید که نسبت به سال 95 افزایش 50 در صدی داشت.
درسال1396 شرکت خانواده های کارگران در اعتراضات که در چند سال گذشته متداول شده است افزایش یافت و به 28 مورد رسید که درمقایسه با 19 مورد درسال 95 رشد 47 درصدی داشت.
راهپیمایی در شهراز 18 مورد به 15 مورد کاهش پیداکرد که کاهش 18 درصدی را نشان می دهد.
در سال گذشته درگیری فیزیکی بطور پراکنده رخ داد و نسبت به سال های پیش کاهش قابل توجه ای داشت.
خیزش دی ماه
اتحاد بین المللی در بیانیه هایی جداگانه به زبانهای فارسی و انگلیسی به تظاهرات و اعتراض سراسری در دی ماه سال 96 که خیزش دی ماه نام گرفت پرداخته است. در اینجا فقط یادآوری می کنیم که در طول یک هفته (از 7 تا 13دی ماه)، مردم و عموما کارگران، زحمتکشان، تهدیستان، جوانان، زنان و سرکوب شدگان، بطور سراسری و پیوسته در حدود 100 شهر دست به راهپیمایی و تظاهرات زدند و با سر دادن شعارهای معیشتی و سیاسی ، خشم و نارضایتی خود را نسبت به وضعیت موجود و کلیت نظام جمهوری اسلامی بیان کردند. این اعتراضات با یورش و سرکوب گسترده نیروهای انتظامی، نظامی و امنیتی روبروشد. در نتیجه 14 نفر از تظاهرکنندگان براثرتیراندازی مستقیم نیروهای سرکوبگرجانشان را ازدست دادند و 10 نفر از بازداشت شدگان در زندان جان باختند. بنا به گفته مقامات رژیم، حدود 5 هزار نفر از معترضان بازداشت شدند که براساس آخرین اطلاعات، حدود چهارصد نفر از دستگیر شدگان کماکان زندانی هستند. گفتنی است که حدود 100 نفر دانشجو که از قبل شناسایی شده بودند برای جلوگیری از گسترش وتعمیق اعتراضات و زهر چشم گرفتن از دیگران جزو دستگیر شدگان بودند.
همچنین در سال گذشته، کشاورزان دراستان های مختلف نسبت به مشکلات خود بویژه بحران آب به اعتراضات گسترده ودامنه دار دست زدند و از جمله چند بار در مقابل مجلس تجمع اعتراضی برپا کردند. اعتراضات کشاورزان شرق اصفهان بر جسته ترین این اعتراضات بود که در 18 اسفند ماه با یورش نیروهای سرکوبگر وضرب وشتم کشاورزان به خشونت کشیده شد.
دلایل اعتراضات کارگری
1-عدم پرداخت حقوق و مطالبات. کارگران در 657 واحد تولیدی وخدماتی با مشکل عدم پرداخت بموقع دستمزدها و حقوق روبرو بودند که نسبت به 606 مورد در سال 95، افزایش 8/7 درصد را نشان می دهد. از ان میان در451 واحد کارگران به اشکال مختلف نسبت به عدم دریافت حقوق ها دست به اعتراض زدند که در مقایسه با 356 واحد در سال 95 نشانگرافزایش 6/26 است.
براساس مجموعه گزارشات و شواهد می توان گفت که عدم پرداخت و یا نپرداختن بموقع حقوق به یک معضل فراگیر تبدیل شده است. چگونگی سازمان دادن مبارزه در ایران ومجامع بین المللی در اعتراض به این معضل درچارچوب مبارزه برای افزایش دستمزد، باید مد نظرفعالین کارگری واقع شود. لازم به تاکید است کارگران شهرداری ها بطور وسیع با این مسئله دست به گریبان بودند.
دولت به عنوان کارفرمای بزرگ، نه تنها نقش مستقیم در عدم پرداخت به موقع حقوق و دستمزدها دارد، بلکه از جنبه دیگر نیز بزرگترین بدهکار به کارگران به حساب می آید و آن اینکه بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی به 130 میلیارد تومان می رسد. افزون بر این مجلس در بهمن ماه سال گذشته با تصویب بند “ز” تبصره ۷ لایحه بودجه ۹۷ کشور، به دست اندازی دولت به اموال کارگران و چپاول آن جنبه قانونی بخشید. در این مصوبه چنین آمده است:
” ز- سازمان تأمين اجتماعی مكلف است تمامی سهم درمان از مجموع مأخذ كسر حق بيمه موضوع مواد (28) و (29) قانون تأمين اجتماعي مصوب 3/4/1354 و ساير منابع مربوط را در حسـابی نـزد خزانـه‌داری كل كشور با عنوان بيمه درمان تأمين اجتماعی متمركز نمايد. سازمان تأمين اجتماعی اين منابع را طبق قانون تامين اجتماعی هزينه كند.”
2- اعتراض به قراردادهای موقت و همچنین اعتراض به نداشتن امنیت شغلی، عدم تبدیل وضعیت و تبعیض درپرداخت حقوق وعدم همسان سازی حقوق
کارگران در 154 واحد تولیدی وخدماتی در این رابطه دست به تجمع واعتراض زدند که درمقایسه با سال پیش ازآن که 102 مورد بود، افزایش 51 درصدی را نشان می دهد.
چند نمونه از این اعترضات را فهرست وار بر می شمریم:
اعتراض کارگران پتروشیمی های منطقه ویژه اقتصادی بندرامام، کارگران پست های فشار قوی برق، کارگران شرکت مخابرات کشور، کارگزاران مخابرات روستایی، کارگزاران صندوق بیمه کشاورزی، ناظران جهاد کشاورزی، مربیان حق التدریس مراکز فنی حرفه ای کشور، معلمان حق التدریسی و مدارس غیرانتفاعی کشور، مربیان پیش دبستانی، آموزگاران نهضت سواد آموزی و… فهرست ادامه دارد. نکته قابل توجه این اعتراضات این بود که در مواردی این اعتراضات به شکل تجمع همزمان در تهران و یا به صورت اعتراض همزمان و سراسری در شهرهای مختلف انجام گرفت. همچنین لازم به گفتن است که اعتراض نسبت به عدم تبدیل وضعیت وهمسان سازی حقوق ها به ویژه رشد چشمگیری داشت.
3-اعتراض کارگران به اخراج از کار در واحدهای دایر و یا بیکارشدن بدنبال تعطیلی واحد ها
در سال گذشته در 57 واحد تولیدی وخدماتی دایر، تعداد زیادی از کارگران اخراج شدند. همچنین در طول سال، 129 بنگاه تولیدی و خدماتی، تعطیل وکارگران بیکار شدند. از این میان در 84 بنگاه تولیدی و خدماتی کارگران بیکار شده، دست به اعتراض زدند. درمجموع کارگران در 270 واحد تولیدی وخدماتی با مشکل اخراج وبیکارشدن دست وپنجه نرم کردند.
4- اعتراض به سطح پایین دستمزد و خواست افزایش دستمزدها
درسال 96 اعتراض به سطح ناچیز حقوق ها افزایش یافت؛ به گونه ای که در اکثر تجمعات اعتراضی، موضوع سطح پایین دستمزد ها مطرح شد و مورد اعتراض قرار گرفت. مطالبه افزایش دستمزدها درقالب اجرای طرح طبقه بندی مشاغل واعتراض به عدم همسان سازی حقوق ها رشد قابل توجهی داشت؛ بطوری که در 49 واحد تولیدی و خدماتی، کارگران برای اجرای طرح طبقه بندی مشاغل و هم ساز سازی حقوق ها، مبارزه کردند.
5- اعتراض به خصوصی سازی ها
در سال گذشته نتایج زیان بار ویران گر خصوصی سازی ها بیش از پیش برای کارگران روشن شد؛ بطوریکه در اکثرتجمعات اعتراضی در ارتباط با عدم پرداخت مطالبات، اخراج از کار، تعطیلی وبیکارشدن و موارد دیگر، هم زمان برنامه های خصوصی سازی و نتایج آن نیز توسط کارگران مطرح می شد و مورد اعتراض قرار می گرفت. ازجمله در واحدهای تولیدی مانند هپکو، آذرآب، گروه صنعتی ملی فولاد اهواز، مجتمع کشت وصنعت نیشکرهفت تپه، کمباین سازی تبریز ودر بخش های خدمات همچون شرکت راه آهن و شرکت حمل ونقل خلیج فارس، کارگران مخالفت شدید خود را نسبت به واگذاری واحد های تولیدی و خدماتی به بخش خصوصی ابراز داشتند و یا خواهان دولتی شدن واحد های مذکور شدند. در کنار اینها در 24 مورد بطور مشخص کارگران نسبت به خصوصی سازی اعتراض کردند.
6 – اعتراض به تشکل های به اصطلاح کارگری و وابسته به دولت
بطورمشخص در 9 مورد کارگران نسبت به این تشکل ها ونقش منفی آنها نسبت به خواسته ها و مطالبات خود اعتراض کردند.
7 – اعتراض به شرایط کار
با 15 مورد اعتراض مشخص نسبت به شرایط کاری روبروبودیم.
8 -اعتراض در پیوند با مسئله مسکن
در11 مرکزخدماتی وتولیدی نسبت به عدم تحویل مسکن اعتراض شد.
9 -اعتراض به وضعیت ایمنی محل کار ونداشتن امنیت جانی
اعتراضات نسبت به وضعیت ایمنی محل کار ونداشتن امنیت جانی افزایش یافت. درسال گذشته 8 مورد اعتراضی دراین باره را شاهد بودیم.
10- اعتراضات دیگر
همچنین 28 مورد دیگر اعتراضات کارگری در سال گذشته به وقوع پیوست که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اعتراض به اخلال در روند بازنشستگی، اعتراض به عدم شمول مشاغل سخت و زیان آور، اعتراض به ایجاد فضای امنیتی و ارعاب وتهدید در محل کار.
دیگر مبارزات و اقدامات کارگری
1- دولت لایحه اصلاح قانون کار احمدی نژاد- روحانی را از مجلس پس گرفت.
در سالی که گذشت بدنبال مبارزات و اعتراضات کارگران سرانجام دولت روحانی مجبور به پس گرفتن لایحه اصلاح قانون کار احمدی نژاد- روحانی از مجلس شد.
2 -اعتراض به طرح ها «کارورزی» ،«مهارت آموزی» و…
درسال 1396 شاهد اعتراضات گسترده فعالین کارگری، معلمان، دانشجویان و عده ای از اقتصاد دانان، جامعه شناسان مترقی و کارشناسان حقوق کارگری نسبت به این طرح بودیم. این اعتراض ها اشکال مختلفی داشت مانند انتشار طومار، صدور اطلاعیه وبیانیه، گفتگو با رسانه ها، برگزاری نشست ها و فعالیت های گوناگون در شبکه اجتماعی. هرچند که این اعتراضات از نظرکمی زیاد بود وتلاش هایی نیز برای هماهنگی صورت گرفت اما در مجموع بصورت پراکنده پیش رفتند و هماهنگ نشدند. بررسی تجارب مثبت ومنفی این اقدام اعتراضی، برای سازماندهی کارزارهای اعتراضی مشابه و نقش فعالین کارگری واجتماعی در آنها از اهمیت بسیاری بر خوردار است.
3 تعیین حداقل دستمزد درماه های پایانی سال
تعیین حداقل دستمزد در سال گذشته با جوسازی بیشتری از سوی دولت، وزارت کار وتشکل های کارگری دست ساز و وابسته همراه بود. به هر رو نسبت به سالهای گذشته سطح اعتراض ها به حداقل رسمی دستمزد تعیین شده، کاهش یافت و به صدور اطلاعیه های مشترک وجداگانه نهادهای مستقل کارگری وگفتگوهای فعالین کارگری محدود ماند.
4- برگزاری مراسم اول ماه مه، روز همبستگی جهانی کارگران
– در تهران جمعی از فعالین کارگری به رغم تهدید و ارعاب نیروی های امنیتی و انتظامی توانستد تجمعی در مقابل مجلس برگزارکنند. در این تجمع، یک نفر از فعالین کارگری باز داشت شد.
– همچنین اعضای سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران در فضای پلیسی و امنیتی موفق شدند مراسم این روز را در پایانه میدان آزادی برگزار کنند. در این مراسم، شکلات و خودکارهایی با شاد باش اول ماه در بین جمعیت پخش شد.
– در تعدادی از شهرهای استان کردستان نیز مراسم هایی به بمناسبت روز جهانی کارگر برگزار شد.
– انتشار اطلاعیه ها وبیانیه های مشترک وجداگانه از دیگر فعالیت های نهادهای مستقل کارگری به همین مناسبت بود.
5 – برگزاری تجمع بمناست 8 مارس، روز جهانی زن
در 8 مارس و به دنبال فراخوانی که از مدت ها پیش انتشار یافته بود، جمعی از زنان و مردان مدافع حقوق زنان، تلاش کردند که در مقابل وزارت کار مراسم این روز را برگزار کنند. شرکت کنندگان اما با یورش وحشیانه نیروهای امنیتی و انتظامی روبرو شدند. دهها نفر بازداشت و 25 نفر شامل مرد و زن زندانی شدند. از ویژگی های فراخوان سال 96 این بود که برای نخستین بار در سالهای گذشته، خواسته های حقوقی و اجتماعی زنان همراه با مطالبات و حقوق زنان در عرصه کار و اشتغال طرح و بر آنها تاکید شده بود. برگزیدن وزارت کار به عنوان محل تظاهرات، به خوبی بیانگر روی کرد فراخوان دهندگان این مراسم بود.
همبستگی کارگری
در سال گذشته اقدامات عملی کارگران به نشانه اعلام همبستگی افزایش یافت.
بطور کلی می توان این اقدامات را به دو دسته تقسیم کرد:
دسته اول. حمایت از همکاران معترض بازداشتی واخراجی:
در 11 مورد، کارگران برای آزادی همکاران خود که به دلیل اعتراض شان، بازداشت شده بودند ودر 8 مورد در اعتراض به اخراج همکاران معترض و به نشانه اعلام همبستگی با آنان، تجمع اعتراضی بر پا کردند. همچنین در 5 مورد برای بازگشت به کار همکاران اخراج شده، به اقدام عملی از جمله به تجمع دست زدند.
دسته دوم. همبستگی بین بخش های مختلف کارگران:
– در 2 مورد کارگران قراردادی از همکاران پیمانی خود حمایت کردند. در 3 مورد کارگران از همکاران اعتصابی خود در بنگاه های دیگر حمایت کردند و همچنین در سه مورد دیگر به نشانه اعتراض نسبت جان باختن همکاران خود و برای احترام به آنان تجمع کردند.
اعتراضات معلمان
در طول سال 96 اعتراضات معلمان رو به افزایش نهاد و همچنین شورای هماهنگی کانون های صنفی معلمان فعال تر شد. مهمترین این اعتراضات عبارت بودند از:
– برگزاری تجمع های سراسری و مشترک فرهنگیان بازنشسته و شاغل در 13 مهر بمناسبت روز معلم، در تهران ومراکز استان ها،
– تجمع 15 اردیبهشت معلمان درپارک لاله تهران بمناسبت روز معلم و اعلام همبستگی با اسماعیل عبدی،
– معلمان 10 بار با خواست پرداخت مطالبات، اعتصاب و تجمع کردند و نیز 12 بار در اعتراض به سطح نازل حقوق ها، نداشتن بیمه، بیکارشدن و مشکل مسکن، 12 بار تجمع کردند.
– همچنین معلمان حق التدریسی، مربیان پیش دبستانی، آموزگاران نهضت سوادآوزی، معلمان حق التدریسی در مراکز فنی وحرفه ای و معلمان مدارس عشایری، بارها دراعتراض به بلاتکلیفی استخدامی خود در مقابل اداره آموزش پرورش، فرمانداری ها واستانداری ها تجمع کردند و یا نمایندگان آنها از سراسرکشور راهی تهران شدند و در روز معین و گاه درچند روز پیاپی در مقابل مجلس و وزارت آموزش وپرورش در تهران به تجمع اعتراضی دست زدند. بطور کلی این گروه از آموزگاران در سال گذشته 13 بار بطور سراسری و همزمان تجمع اعتراضی سازمان دادند و نیز 21 بار تجمع اعتراضی در شهرستان ها ومراکز استان مقابل اداره آموزش وپروش، فرمانداری ها و استانداری ها برپا داشتند.
اعتراض پرستاران، کارگران وکارکنان بیمارستان ها
مبارزه و اعتراض پرستاران، کارگران و کارکنان بیمارستان ها و دیگر مراکز درمانی که در سال 95 رو به افول نهاده بود در سال گذشته با دور جدید اعترضات و اعتصاب ها از سر گرفته شد. در همان حال نقش مخرب و سازش کارانه سازمان نظام پرستاری و سران این سازمان بیش از پیش آشکار شد و انتظار می رود که این سازمان توسط پرستاران بطور جدی به چالش کشیده شود.
مواردی از اعتراض پرستاران، کارگران و کارکنان بیمارستان ها:
– اعتراض سراسری پرستاران ودانشجویان پرستاری سراسر کشور در 15 مرداد ماه نسبت به طرح تربیت پرستار بیمارستانی؛ در این روز جمعی از پرستاران و دانشجویان پرستاری در مقابل وزارت بهداشت درتهران ودرمراکز استان ها وشهرستان ها درسراسر کشور تجمع کردند.
– تجمع اعتراضی دانشجویان بهیاری وپرستاری نسبت به بلاتکلیفی شغلی درسراسر کشور در15 مهر ماه.
– تجمعات جداگانه پرستاران ودانشجویان پرستاری دراستان های مختلف دراواخر تابستان برای توقف طرح تربیت پرستار بیمارستانی،
– کمپین پرستاران در فضای مجازی دراعتراض به عدم اجرای قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری،
-تجمعات اعتراضی ودامنه دار تیرماه توسط دستیاران جراحی کشوردر اعتراض به احضارهمکاران معترض شان به کمیته انضباطی،
-اعتراضات بهیاران دارای سابقه کار یک سال در استان های مختلف نسبت به بلاتکلیفی استخدامی،
– برپا کردن 20 تجمع توسط پرستاران، کارگران و کارکنان بیمارستان ها دراعتراض به عدم پرداخت حقوق و مطالبات،
– بر پایی 6 اعتصاب و تجمع توسط پرستاران وکارکنان بیمارستان ها دراعتراض به اخراج از کار، نداشتن امنیت شغلی، بلاتکلیفی استخدامی، تحمیل قرار داد و کاهش حقوق ها،
-اعتصاب همزمان پزشکان طرحی در بیش از 100 مرکز دراعتراض به عدم پرداخت یکساله مطالباتشان.
اعتراضات بازنشستگان:
روند روبه گسترش اعتراضات بازنشستگان که ازسال 95 شدت گرفته بود درسال گذشته ادامه پیدا کرد وبیش ازپیش شکل سراسری بخود گرفت.
در سال گذشته کارگران بازنشسته صنعت فولاد، کارگران بازنشسته کارخانجات وبازنشستگان فرهنگی ولشکری دست به تجمعات گسترده ای برای همسان سازی حقوق و افزایش مستمری ها و پرداخت بموقع مطالبات زدند. در همین رابطه تجمع اعتراضی سراسری بازنشستگان صنعت فولاد وبازنشستگان فرهنگی وکشوری که 19 روز تداوم داشت، بسیار برجسته بود.
بطور کلی بیش از 50 تجمع اعتراضی جداگانه توسط بازنشستگان برای دست یابی به مطالباتشان بر پا شد که در مواردی چند روزمتوالی به درازا کشید و یا در موارد دیگر مانند مورد کارگران بازنشسته فولاد وذوب آهن، مجتمع نیشکر هفت تپه و کیان تایر تجمع ها چندین بار تکرار شدند. در یکی از این تجمع ها کارگران بازنشسته کشت وصنعت نیشکر هفت تپه، که بسیار خشمگین بودند جاده را بستند و از تردد وسایل نقلیه جلوگیری کردند.
در دو مورد از تجمع ها یعنی در تجمع کارگران بازنشسته کارخانه قند یاسوج و کارخانه کیان تایر، خانواده کارگران نیز در تجمع شرکت کردند.
اعتراضات جویندگان کار و فارغ التحصیلان بیکار:
درسال گذشته اعتراضات جویندگان کار وفارغ التحصیلان، رشد چشم گیری داشت؛ آنان در 32 جای کشور دست به تجمع زدند. مواردی را بر می شمریم:
– تجمع متقاضیان کار روستاهای آق درە در مجاورت معدن طلای آق دره تکاب که 40 روز ادامه یافت؛ این تجمع در خرداد ماه مورد یورش نیروهای انتظامی قرار گرفت که در نتیجه چند نفر از تجمع کنندگان زخمی وعده ای بازداشت شدند.
– تجمع مشترک جوانان متقاضی کارو کارگران اخراجی پالایشگاه بید بلند 2 بهبهان. این تجمع 5 روز ادامه یافت وبا بستن مسیر تردد به شرکت همراه بود.
– تجمع کارگران بیکارشده معدن سرب و روی انگوران به همراه خانواده؛ متقاضیان کار دراین منطقه دوبار تجمع کردند و مسیر تردد کامیون ها را بستند و یا از بارگیری آنها جلوگیری کردند.
– تجمع اعتراضی دامنه دار اهالی روستاهای اطراف اهواز مقابل مجتمع کشت وصنعت نیشکر دهخدا
– تجمع اعتراضی چندین باره جوانان متقاضی کار شهرستان مهر؛ آنان کمیته ای بنام کمیته اشتغال جوانان شهر مهر ایجاد کردند،
– تجمع سه روزه وشبانه روزی جوانان متقاضی کار کنگان مقابل فاز 19 عسلویه،
– تجمع 2 روزه جوانان جویای کار شهرستان کارون مقابل مجتمع نیشکرسلمان فارسی،
-تجمع چند باره متقاضیان کار روستاهای اطراف دزفول مقابل کشت وصنعت کارون شوشتر،
-تجمع 2 روزه جوانان جویای کار آبادان برای اشتغال در مقابل فرمانداری.
اعتراضات رانندگان:
درسال 96 شاهد گسترش قابل ملاحظه اعتراضات رانندگان بودیم. رانندگان در 82 جای کشور دست به اعتصاب وتجمعات اعتراضی زدند که تعدادی از این اعتراضات تا چند روز به درازا کشید و درمواردی دامنه دار بود و چندین بار انجام شد. این اعتراضات و تجمع ها در دو مورد بطور سراسری انجام شد و در پنج مورد با بستن جاده و خیابان همراه بود.
مواردی از این اعترضات و تجمع ها را اشاره وار برمی شمریم:
اعتراض رانندگان اتوبوسرانی درون شهری نسبت به عدم پرداخت مطالبات، مشکل بیمه، شرایط کاری، اعتراض رانندگان بین شهری نسبت به وضعیت معیشتی، اعتراض رانندگان تاکسی ها در رابطه با فعالیت تاکسی های اینترنتی و همچنین در رابطه با مشکل بیمه، افزایش کمیسیون ها، وضعیت معیشتی اعتراض رانندگان تاکسی های اینترنتی به سطح پایین دریافتی، شرایط نامناسب کاری، اعتراض دامنه دار رانندگان نفت کش ها دراستان های اصفهان، بوشهر، کرمانشاه، کرمان و هرمزگان به طرح برندسازی. اعتراض رانندگان کامیون ها نسبت به کاهش سهمیه سوخت و بی توجهی نسبت به شرایط کارشان. اعتراضات رانندگان سرویس رفت وآمد کارگران نسبت به عدم پرداخت مطالبات، اعتراض رانندگان سرویس دانش آموزان مدارس نسبت به کاهش نرخ سرویس، عدم پرداخت مطالبات و دیگر خواست ها.
اعتراضات دستفروشان:
حمله ماموران شهرداری به دستفروشان درسال گذشته کماکان ادامه یافت که منجر به مصدومیت تعدادی از این زحمتکشان شد و در یک مورد در محله ای در شهر قم موجب مرگ یک میوه فروش وانتی شد که تجمعات اعتراض اهالی محله را به دنبال داشت.
در چند شهر دیگر نیز مردم نسبت به یورش مزدوران شهرداری به دست فروشان اعتراض کردند و دست فرشان را مورد حمایت قرار دادند.
همچنین در طول سال، دست فروشان در 6 شهر راهپیمایی کردند و یا در مقابل نهاد ها و ارگان های دولتی تجمع اعتراضی بر پا کردند.
خودکشی در میان کارگران
سالی که گذشت 15 مورد اقدام به خودکشی از سوی کارگران گزارش شد که در نتیجه 6 نفر از کارگران جان شان را از دست دادند. علت اکثریت موارد اقدام به خودکشی کارگران، عدم پرداخت مطالبات آنان توسط کارفرمایان گزارش شده و در مواردی نیز اخراج یا احتمال اخراج از کار و یا شرایط نامناسب کاری، علت اقدام به خودکشی گزارش شده است.
حوادث کار:
درسال 96 طبق گفته معاون طب کار و کمیسیون های پزشکی اداره کل درمان مستقیم تامین اجتماعی بیش از ۳۰ هزار کارگر دچار حادثه شدند. در این سال،567 کارگر از جمله 6 کودک جان باختند. لازم به تاکید است که آمار دقیقی از میزان حوادث و بیماریهای ناشی از کار در دست نیست، اما بنا بر آنچه که گزارش شده می توان گفت این حوادث همچنان رو به افزایش است. برخی منابع از مرگ روزانه 5 کارگر ساختمانی براثر حوادث کاری در طول سال گذشته خبرداده اند.
همچنین درباره قربانیان بیماری های شغلی و تعداد کارگران جان باخته بر اثر این بیماری ها نیز امار دقیقی وجود ندارد. با اینحال برخی منابع اعلام کرده اند که تعداد کارگرانی که قربانی بیماری های ناشی از کار شدند، 6 برابر تعداد کارگران کشته شده در حوادث کار است.
درسال 1396 همچنین 30 مورد تصادف سرویس رفت وآمد کارگران گزارش شد که در نتیجه آن 19 کارگر کشته و 205 مجروح شدند. و این در حالی است از تعداد مجروحین چند تصادف دیگر، اطلاعی در دست نیست .
کشتار کولبران در سال گذشته همچنان ادامه یافت: گزارش هایی که به دست ما رسیده حاکی است که در نتیجه 20 مورد تیراندازی مستقیم توسط نیروهای نظامی و ماموران جمهوری اسلامی، 26 نفر کولبران کشته شدند. لازم به یاد اوری است که هر ساله تعداد زیادی از کولبران به دلیل مخاطرات ناشی از کولبری از جمله پرتاب شدن از بلندی، جان خود را از دست می دهند.
کشتار کولبران اعتراضاتی به دنبال داشت. برای نمونه مردم شهرستان بانه در روز های سیزدهم و چهاردهم شهریور در اعتراض به کشتار کولبران ،بطور گسترده دست به تجمع زدند.
همچنین گزارشاتی در باره اعتراضات پراکنده کولبران در رابطه با بیکاری و وضعیت معیشت خود رسانه ای شد.
واکنش سرکوب گرانه حکومت اسلامی و کارفرمایان نسبت اعتراضات کارگری
در سال گذشته نیز تقریبا در همه موارد، حکومت و کارفرمایان به جای رسیدگی به خواست و مطالبات کارگران به سرکوب کارگران معترض دست زدند. اشکال، شیوه ها و موارد این سرکوب گری ها در زیر به اختصار می آوریم:
1- اخراج کارگران معترض:
در 30 بنگاه تولیدی و خدماتی تعدادی از کارگران معترض از کار اخراج شدند. در 25 بنگاه 402 کارگر اخراج شدند که عده ای از آنها پس ازاعتراض همکاران شان به کار بازگشتند. از تعداد کارگران اخراجی در 5 بنگاه دیگر اطلاعی در دست نیست.
تعداد واحدهای تولیدی که دست به اخراج زدند درمقایسه با 26 واحد درسال ماقبل، از رشد 15 درصدی برخوردارشد ولی تعداد کارگران اخراجی درمقایسه با 776 نفر درسال 1395 کاهش 48 درصدی رانشان می دهد.
لازم به گفتن است که طبق گزارش ها در طول سال گذشته در صدها بنگاه تولیدی و خدماتی، کارگران تهدید شدند که در صورت دست زدن به اقدام اعتراضی از کار اخراج خواهند شد. بر شمردن موارد این تهدید ها نوشته را به درازا خواهد کشاند فقط به این نکته بسنده می کنیم که این گونه تهدیدها نسبت به سال 95 افزایش چشم گیری داشت.
2- بازداشت کارگران معترض:
در چهار واحد تولیدی 58 کارگرمعترض بازداشت شدند که دو مورد آن با حمله شبانه نیروهای امنیتی وانتظامی به منازل کارگران صورت گرفت.
3- احضار کارگران معترض به نهادهای قضایی، اطلاعاتی ،امنیتی وانتطامی:
در هفت واحد تولیدی کارگران معترض، به نهاد های یاد شده احضار شدند. از تعداد احضار شدگان در سه واحد اطلاعی در دست نیست اما در چهار واحد دیگر حدود 120 کارگر به این نهاد ها احضار شدند.
4- یورش نیروهای انتظامی و امنیتی به تجمعات:
– در شش مورد از این یورش ها به تجمعات کارگری، تعدادی از کارگران زخمی و مجروح شدند. یورش به تجمع اعتراضی کارگران هپکو وآذرآب در اراک دو نمونه از این یورش ها بود که بازتاب رسانه ای نسبتا گسترده ای یافت.
– در دو مورد، تجمع جویندگان کار مورد حمله قرار گرفت که منجر به زخمی شدن چند نفر از تجمع کنندگان شد.
– حمله نیروهای انتظامی به تجمع اعتراضی اهالی روستای شهرستانک جغتای موجب کشته شدن یک نفر و زخمی شدن 7 نفر شد.
– یورش به تجمع کشاورزان شرق اصفهان در 18 اسفند منجر به مجروح شدن چندین نفر از تجمع کنندگان شد
5- حمله عوامل کارفرما به کارگران معترض:
هفت مورد از این نوع اقدامات سرکوب گریانه توسط عوامل کارفرماها به کارگران معترض گزارش شده است که 2 مورد از آنها درمجتمع کشت وصنعت نیشکر هفت تپه بوقوع پیوست.
6- تنبیه کارگران معترض:
شش مورد از تنبیه کارگران توسط کارفرماها گزارش شده است. این تنبیه ها اشکال مختلف داشت و تنبیه شغلی و اعمال فشار های روانی را شامل می شد.
7- سرکوب فعالین و تشکل های مستقل کارگری و معلمان:
سرکوب و تهدید اعضای تشکل ها، نهادهای مستقل و فعالین کارگری ومعلمان و اعمال فشار بر خانوده آنها و بر کارگران زندانی همچنان تداوم یافت. در طول سال، 15 نفر از فعالین کارگری و معلمان زندانی شدند و برای دو فعال دیگر کارگری نیز حکم جلب صادر شد که تا کنون اجرایی نشده است. افزون براین، بیش از 30 نفر از فعالین کارگری به دلایل واهی و کلیشه ای همچون اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام به دستگاه های قضایی،اطلاعات وامنیتی احضارشدند. با اینوجود کارزارهای اعتراضی نسبت به اذیت و آزار و بازداشت فعالین کارگری در سطح کشوری و بین المللی عامل مهمی برای آزادی قطعی یا موقت برخی از کارگران زندانی بوده است که از جمله می توان به کارزار جهانی برای آزادی رضا شهابی اشاره کرد. حمایت از کارگران بازداشتی و اخراجی که با توجه به گسترش مبارزات کارگران ابعاد گسترده تری نیز خواهد گرفت کماکان یکی از الویتهای مهم جنبش مستقل کارگری محسوب می شود.
اتحاد بین المللی در حمایت از کارگران در ایران
ژوئن ۲۰۱۸
info@workers-iran.org;
www.workers-iran.org;
www.etehadbinalmelali.com
